چکیده:

 منطقه مازندران، دیلمان و گیلان از دیرباز بستر مناسبی برای حضور قدرت‌های محلی و نفوذ افکار و اندیشه‌های مستقل از خلافت عباسی بود. وجود حکومت‌های محلی با پیشینه‌ای از دوره ساسانیان و ورود اندیشه‌های شیعی همراه با حضور زیدیان و اسماعیلیان که منجر به سلطه سیاسی گردید، سامان گر روابطی میان این قدرت‌ها در منطقه شد. نیاز این قدرت‌های سیاسی ـ مذهبی برای حفظ موجودیت خود، منجر به تعامل ایشان گردید و بر اساس نظام فکری و فرهنگی موجود در هر یک، علل متفاوتی موجد ساختار رفتاری آن‌ها شد. شناسایی و تبیین علل تعامل و سنجش زمینه‌های اصلی در روابط میان قدرت‌های مذکور و تأثیر این روابط بر ساختار کلی سیاسی و اجتماعی جامعه آن روز دغدغه اصلی پژوهش حاضر است که تحت عنوان «علل تعامل حکومت‌های محلی مازندران، دیلمان و گیلان با زیدیان و اسماعیلیان (175 – 656 ق)» طراحی گردیده و بر این اساس هدف اصلی، شناسایی علل تعامل حکومت‌های محلی و دو فرقه سیاسی ـ مذهبی زیدیه و اسماعیلیه قرار گرفته است. مطابق مستندات تاریخی، هر یک از قدرت‌های موجود برای پایایی و ماندگاری، بنا به ضرورت با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و برای دستیابی به اهداف مورد نظر که در حیطه منافع شناخته شده برای هر یک قرار می‌گرفت، شیوه‌های رفتاری متفاوتی اعم از همگامی، تقابل و تقسیم منافع اتخاذ کردند. بر مبنای مطالعات صورت گرفته حفظ حاکمیت برای حکومت‌های محلی موجود مانند جستانیان، پادوسبانان، باوندیان و مسافریان علّت برقراری رابطه با زیدیان و اسماعیلیان شد و به فراخور دوره تاریخی و منافع، شیوه‌های متفاوت رفتاری رقم خورد و در مقابل، کسب حاکمیت و حفظ موجودیت مذهبی نیز برای زیدیان و اسماعیلیان علّت اصلی ایجاد رابطه با حکومت‌های محلی گردید. نگاهی نو و روشمند به شیوه و علل تعامل قدرت‌های مقارن در منطقه مورد نظر برای دستیابی به واقعیت‌های تاریخی و تلاش در ایجاد سیر منطقی در وصول به نتایج عمیق‌تر مدنظر پژوهشگر بوده است. تجزیه و تحلیل داده‌ها بر اساس دو روش قیاس و استقراء به‌طور مجزا و در نهایت در استنتاجی مشترک انجام شد. بر اساس طرح فرضیه، شیوه تحقیق سیر از قوانین کلی به وقایع جزئی و به لحاظ استفاده از وقایع جزئی تاریخی، شیوه حرکت از اجزاء به‌سوی کل مجموعه بود که در نهایت این دو دریافت به جمع‌بندی مشترکی در اثبات فرضیه‌ها منجر شد.

 مقالات مرتبط:

رابطه‌ی حکومت‌های محلی گیلان، دیلمان و مازندران با علویان طبرستان (250 - 316 ق)، ندا گلیجانی مقدم، اللهیار خلعتبری، فاطمه جان احمدی، تاریخ اسلام و ایران، پاییز 1390، شماره 11، (26 صفحه، از 119 تا 144)، (علمی _ پژوهشی).

 فصول پایان‌نامه:

این تحقیق در هفت فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات»
* طرح مسئله
* پرسش‌های پژوهش
* فرضیه‌های پژوهش
* تحدید واژگان پژوهش
فصل دوم: «ویژگی‌های حکومت‌های محلی مازندران، دیلمان و گیلان»
* بخش اول: باودیان
* بخش دوم: پادوسبانان
* بخش سوم: جستانیان
* بخش چهارم: مسافریان
فصل سوم: «ویژگی‌های زیدیان در مازندران، دیلمان و گیلان»
* بخش اول: دامنه قدرت زیدیان
* بخش دوم: حوزه قدرت زیدیان
* بخش سوم: منابع قدرت زیدیان
* بخش چهارم: میزان قدرت زیدیان
فصل چهارم: «ویژگی‌های اسماعیلیان در مازندران، دیلمان و گیلان»
* بخش اول: دامنه قدرت اسماعیلیان
* بخش دوم: حوزه قدرت اسماعیلیان
* بخش سوم: منابع قدرت اسماعیلیان
* بخش چهارم: میزان قدرت اسماعیلیان
فصل پنجم: «شیوه تعامل حکومت‌های محلی و زیدیان»
فصل ششم: «علل تعامل حکومت‌های محلی و زیدیان»
* بخش اول: علت رابطه حکومت‌های محلی با زیدیان
* بخش دوم: علل رابطه زیدیان با حکومت‌های محلی
فصل هفتم: «علل تعامل حکومت‌ها محلی و اسماعیلیان»
* بخش اول: علت رابطه حکومت‌های محلی با اسماعیلیان
* بخش دوم: علت رابطه اسماعیلیان با حکومت‌های محلی
نتیجه‌گیری.

نوشتن دیدگاه