چکیده:

 در تاریخ سده‌های میانه، سرزمین‌های خلافت عباسی با جنبشی دینی، اجتماعی، فلسفی، سیاسی روبرو شدند که با اوج‌گیری این حرکت‌ها، به‌جایی رسیدند که از نظر سیاسی و قوت، رقیب خلافت بغداد شدند. نهضت شیعه اسماعیلیه یعنی معتقدان به امامت اسماعیل بن جعفر (ع)، بعد از یک دوره طولانی مبارزه در نقاط مختلف جهان اسلام، در اواخر قرن سوم هجری با تشکیل حکومت فاطمیان در شمال آفریقا به سلطه سیاسی دست یافتند و در سال 297 هجری رسماً خلافت خود را در مغرب اسلامی اعلام کردند. فاطمیان به سبب گرایش به مذهب شیعی اسماعیلى، در جهان اهل سنت که عمده سرزمین‌هاى اسلامى را تشکیل می‌دادند، کمتر مورد توجه و پذیرش بودند. این پژوهش گزارش‌های مورخین ساکن سرزمین‌های شرقی خلافت عباسی را که تحت سیطره سیاسی و عقیدتی آنان بودند، در مورد فاطمیان بررسی می‌کند. حکومت فاطمیان، هم از لحاظ گستردگی قلمرو و حوزه حکومتی (بخش وسیع شمال آفریقا و شهرهای جنوبی مدیترانه) و هم از لحاظ زمانی که قریب 250 سال بر این سرزمین‌ها حکمرانی کردند، بزرگ‌ترین حکومت شیعی در طول تاریخ است. حکومتی شیعی مذهب که در تقابل با عباسیان سنی مذهب توانستند قلمرو خویش را حفظ و عقاید و مذهب خویش را تبلیغ و اشاعه کنند. روایات جعلى بودن نسب فاطمیان، اباحه گری و تعطیلی احکام و حدود الهی به کرار در این گزارش‌ها دیده می‌شود. دامنه کار این تحقیق، بررسی تاریخ‌نگاری مورخان شرق جهان اسلام و از نظر زمانی شامل قرن چهار تا هفت هجری یعنی مقارن تشکیل و اقتدار و انحلال فاطمیان است. این پژوهش توسط مفهوم عینیت تاریخی در داده‌های مورخین و با نقد بیرونی مورخین راهی برای کشف حقیقت فاطمیان از خلال گزارش‌های تاریخی به تصویر کشیده است. گرایش‌های سیاسی و عقیدتی مورخ، مکان رشد و نمو و هویت فردی و خانوادگی مورخ بر گزارش‌های آنان از حکومت فاطمیان تأثیر گذاشته و باعث بدبینی عمومی نسبت به فاطمیان شده است.

 مقالات مرتبط:

 فاطمیان از منظر مورخان شرق جهان اسلام با تأکید بر عراق از قرن چهارم تا هفتم هجری قمری، زهرا روح‌اللهی امیری، مرضیه باباخان، تاریخ اسلام، پاییز 1392، شماره 55، (22 صفحه، از 129 تا 150)، (علمی _ پژوهشی).

نوشتن دیدگاه