چکیده:
اگر تاریخ بشری را ورق بزنیم، هر صفحه از آن پر از شخصیتهایی است که هر کدام از آنها به خاطر علم و دانش، شناخت و معرفت در تاریخ بشری ماندگار شده است. از سوی دیگر تاریخ بشری نیز به خاطر همین قسمت از تاریخ به خود میبالد. پس این شناخت و معرفت و علم و دانش است که انسان را به بزرگی و جایگاه رفیعی میرساند، لذا اهمیت علم و معرفت بر هیچکس که دارای عقل سلیم باشد، پوشیده نیست. علم در افراد انسان دارای مراتب و درجاتی است که این مراتب و تفاوت سطح علمی به ظرفیت ذهنی برمیگردد. هرچه انسان مقرب به درگاه حق باشد یعنی هرچه بتواند انسان به درون و باطن خود صفا دهد و جلا بخشد، بنابر روایات اسلامی به این ظرفیت افزوده شده، این ظرفیت را بالا میبرد. البته این برای افراد غیر معصوم متصور است. ولی ظرفیت علمی برگزیدگان خداوند متعال بالاتر از این حرفهاست. آنان از مشرب عظیم و گوارای علم لدنی برخوردارند. قرآن مجید در آیه 65 سوره کهف از این علم خبر داده که گویا با دو ویژگی (علمنا) و (من لدنا) آن را از دیگر علوم قابل حصول توسط انسان متمایز ساخته است اصطلاح علم لدنی، اصطلاح قرآنی است که پیش از آن مستعمل نبوده است. در این رساله برای ارائه بحث درباره «علم لدنی» مطالب پیرامون آن را در پنج فصل و یک کلمه گردآوری و مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل اول بحث کلی درباره «علم» مورد بررسی قرار گرفته مانند حقیقت علم، علم در لغت، در اصطلاح، در قرآن، در کلام معصومین (ع)، حصول علم، ابزار شناخت، راههای شناخت و اقسام علم؛ و در فصل دوم علم لدنی را مورد توجه قرار داده و در آن مباحثی همچون علم لدنی در قرآن، از دیدگاه مفسرین، از دیدگاه روایات اهلبیت (ع)، در دیدگاه عرفان، تقسیم علم به حصولی و حضوری، اقسام علم حضوری و اقسام علم حضوری لدنی و تعریف علم لدنی مورد بررسی قرار گرفته است؛ و در فصل سوم علم غیب مورد کنکاش قرار گرفته و در آن مطالب همچون، اقسام علم غیب، ملاک و معیار علم غیب در قرآن، آیات مثبته و نافیه علم غیب، جمع آیات مثبته و نافیه، علم غیب از منظر روایات و مجاری و طرق اخذ علوم غیبی آمده است؛ و در فصل چهارم با عنوان، علم انبیاء (ع) درباره موضوعاتی همچون، بهرهمندی از علم لدنی، سه نظریه پیرامون بهرهمندی از علم لدنی، شرایط شناخت و موانع شناخت از دیدگاه قرآن، علوم انبیاء (ع)، حدود علوم انبیاء (ع) منابع علوم انبیاء (ع) و علم حضرت خضر، سخن به میان آمده است؛ و در فصل پنجم با عنوان «علم امام» درباره مطالبی همچون جایگاه وجودی اما در قرآن، حقیقت وجودی امام در روایات، علم ائمه (ع) خصائص علمی ائمه (ع) علومی که از ائمه (ع) به منصه ظهور پیوستهاند و شبهات درباره علم امام و پیامبر (ع) و پاسخ آنها پرداخته شده است؛ و بالاخره در خاتمه که با عنوان «نظرات دانشمندان پیرامون تعیین حد و مرز علم امام (ع)» نظرات شیخ مفید و صدوق، سید مرتضی، ابن شهرآشوب، علامه طباطبایی، شهید مطهری و علامه تهرانی مورد بررسی قرار گرفته و در آخر بهعنوان حسن ختام نظر مبارک امام امت امام خمینی آورده شده است. لازم به ذکر است که موضوع این رساله که علم لدنی با تأکید بر علم امام معصوم (ع) از دیدگاه علامه تهرانی و شهید مطهری میباشد اما در موارد زیادی نتوانستم نظرات این بزرگان را نسبت به مطالب نگاشته شده استخراج کنم.
کلیدواژهها:در این موضوع علم «علم لدنی» علم غیب، علم پیامبر، علم امام، وحی، الهام، تحدیث.