چکیده:

 از آن هنگام که خداوند متعال حضرت ختمی‌مرتبت را به خلعت رسالت شرافت بخشید و با کلامی شیوا و دلنشین تمامی ملل جهان را به اسلام دعوت نمود؛ شاعران نیز ذوق و استعداد ذاتی خویش را باشعور در یافته از اسلام ترکیب نموده و شعر را در خدمت اهداف اسلام قرار دادند. پس از ورود اسلام به ایران الگوبرداری و وام‌گیری فکری و اخلاقی شاعران و ادیبان از شخصیت و رفتار و وقایع زندگی پیامبر (ص) و ائمه (ع) بسیار چشمگیر است. شعر دری آیینه‌ای است که سخنان و راهبردها و دستورهای دینی و اندیشه‌های اهل‌بیت (ع) را در خود متبلور ساخته است. منظور از اهل‌بیت (ع) در این پژوهش، حضرت زهرا (س) و ائمه‌ی معصومین (ع) است. شاعران پارسی گوی در اشعار خویش اعتقادات کلامی، مذهبی و افکار مردم زمانه را به سبک نظم درآورده‌اند. تاکنون سیمای اهل‌بیت پیامبر اکرم (ص) شدر متون ادبی چنانکه باید بررسی نشده است بنابراین هدف از این پژوهش بررسی اشعار شاعران از این حیث تا پایان قرن ششم است؛ دوره‌ای که بیشتر شاعران پیرو مذهب تسنن بوده و دیدگاه آنان نسبت به خاندان رسالت همانند شیعیان توأم با ولایت‌پذیری نیست؛ اما این عدّه شاعران پارسی گوی نیز برحسب باور اعتقادی خویش در اشعار خود با احترام از ایشان سخن گفته و مضمون پرداخته‌اند. در این پژوهش روش تحقیق اسنادی، کتابخانه‌ای است. ابتدا مختصری به زندگی هر یک از این بزرگان پرداخته‌ایم سپس آیات، احادیث و روایاتی که شاعران بدان‌ها تلمیح نموده‌اند با ذکر منبع و مآخذ آورده شده و در مرحله‌ی بعد اشارات به زندگی و فضایل و صفات والای اخلاقی ایشان که مورد استفاده شاعران قرار گرفته‌اند آمده است در انتها سایر مواردی که شعرا مورد بهره‌برداری خویش قرار داده‌اند بررسی و تحلیل شده است. اگر چه بسیاری بر این باورند که در دوره‌ی مذکور اشعار زیادی در مورد ائمه (ع) در بین متون منظوم یافت نمی‌شود اما با توجه به کندوکاوی که در این جستار صورت گرفت خلاف این نظریه اثبات می‌گردد.

 کلیدواژه‌ها:اهل‌بیت (ع)، ائمه (ع)، منقبت، مرثیه، سبک خراسانی.

فصول پایان‌نامه:

این تحقیق در هفت فصل نگارش شده است:
فصل اول: «کلیات»
* ضرورت مطالعه تاریخ
* تاریخ تشیع در ایران
* شعر مذهبی
* شاعران شیعی تا پایان قرن ششم
فصل دوم: «سیمای امام علی (ع)»
* بازتاب سیمای پیشوای متقیان در شعر
* زندگی‌نامه امام
* آیات
* احادیث و روایات
فصل سوم: «حضرت زهرا (س)»
* بازتاب سیمای حضرت فاطمه (س) در شعر این دوره
* زندگی حضرت زهرا (ع)
* اشارات
* شفاعت و انتقام روز جزا
* مقایسه با ممدوح
فصل چهارم: «امام حسن و امام حسین (ع)»
* بازتاب سیمای حسنین (ع) در ادب منظوم
* حسنین (ع)
* امام حسن (ع)
* امام حسین (ع)
فصل پنجم: «امام سجاد (ع)، محمدباقر (ع)، جعفر صادق (ع) و موسی کاظم (ع)»
* سیمای امامان بزرگوار سجاد محمدباقر جعفر صادق (ع) و موسی الکاظم (ع) در شعر
فصل ششم: «امام رضا (ع)»
* بازتاب جلوه رضوی
* زندگی امام رضا (ع)
* سخنان امام (ع)
* وقایع تاریخی
فصل هفتم: «امام زمان (عج)»
* تجلی مهدی موعود (عج) در متون منظوم
* زندگی امام
* علائم ظهور
* برداشت عرفانی _ اخلاقی.

نوشتن دیدگاه