چکیده:
در رساله حاضر تحت عنوان «شیوه‌های مبارزه ائمه اطهار (ع) (تا غیبت صغری) با غالیان»، تلاش شده است – تا تقسیم غالیان به دو طیف غالیان جاهل، ساده‌دل، کج‌فهم و فریب‌خورده و غالیان شیاد، فریبکار و دروغ‌گو – شیوه‌های برخورد امامان (ع) در مبارزه با این گروه منحرف، مورد واکاوی و دقت نظر قرار گیرد. این پژوهش که در شش فصل به نگارش در آمده، علاوه بر شرح و توضیح مسائل کلی مربوط به رساله، همچون: طرح تحقیق، نقد و بررسی منابع، تحدید واژگان و مفهوم شناسی، شناسه غالیان و بیان علل و ریشه‌های غلو در عصر ائمه (ع)، به تاریخچه غلو و غالیان در عصر ائمه توجه شده و غالیان این دوره و عقاید آن‌ها مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل‌های بعدی این رساله، شیوه مبارزه امامان (ع) با غالیان به دو شیوه مسالمت‌آمیز و سخت‌گیرانه تقسیم شده است و بیان شده که نوع استفاده از این شیوه‌ها، با هر یک از این گروها متفاوت بوده است. امامان (ع) در برخورد با غالیان جاهل، ساده‌دل، کج‌فهم و فریب‌خورده، عمدتاً از شیوه‌های ارشادی و مسالمت‌آمیز و ملایم بهره گرفته‌اند و در برخورد با غالیان شیاد، فریبکار و دروغ‌گو بعضاً از شیوه‌های مسالمت‌آمیز بهره گرفته‌اند و اگر غالیان را اصلاح‌پذیر نمی‌دانستند، به شیوه‌های قهری و خشونت‌آمیزی چون لعن، تکذیب، نهی از هم‌نشینی، رسواسازی، تکفیر، طرد و برائت از آن‌ها رو آوردند؛ و احیاناً تحت شرایطی خاص، دستور قتل ایشان را صادر کرده‌اند. نوع غالیان، شرایط زمانی، در دست داشتن حکومت و مسائلی دیگر، سبب برخوردهای گوناگون با غالیان شده است. به همین جهت در فصل پنجم این رساله به «تطور شیوه‌های برخورد ائمه (ع) با غالیان» پرداخته شده است. اخبار اقدامات ائمه (ع) در برخورد با غلات در منابع مختلف انعکاس یافته است به همین جهت در پژوهش حاضر سعی شده با تکیه بر دیدگاهی تاریخی و کلامی، و با تکیه بر منابع دست اول، شیوه برخورد ائمه (ع) با غالیان مورد بررسی قرار گیرد.
کلیدواژه‌ها:ائمه (ع)، شیوه‌های برخورد با غالیان، غالیان، غلو، فرقه‌های غالی، باورهای غالیانه، تطور شیوه‌ها، امامان (ع).
مقالات مرتبط:
1. غالیان مفوضی و نوع برخورد امامان (ع) با ایشان، یدالله حاجی‌زاده، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، بهار 1394، شماره 18، (32 صفحه، از 101 تا 132)، (علمی _ پژوهشی)
2. غالیان دوره امام رضا (ع) و چگونگی برخورد آن حضرت (ع) با آن‌ها، یدالله حاجی‌زاده، تاریخ اسلام، بهار 1393، شماره 57، (44 صفحه، از 49 تا 92)، (علمی _ پژوهشی)
3. ریشه‌ها و علل پیدایش غلو در عصر ائمه (ع)، یدالله حاجی‌زاده، نعمت‌الله صفری فروشانی، محمدرضا بارانی، محمدرضا جباری، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، پاییز 1392، شماره 12، (28 صفحه، از 109 تا 136)، (علمی _ پژوهشی)
4. جریان غلو در عصر امام کاظم (ع) با تکیه بر عقاید غالیانه محمد بن بشیر، یدالله حاجی‌زاده، تاریخ اسلام، بهار 1392، شماره 53، (22 صفحه، از 105 تا 126)، (علمی _ پژوهشی).
فصول پایان‌نامه:
این رساله در پنج فصل نگارش شده است:
فصل اول: «کلیات»
* طرح تحقیق
* نقد و بررسی منابع
* تحدید واژگان و مفهوم شناسی
* شناسه غالیان
* جمع‌بندی
فصل دوم: «تاریخ غلو در اسلام تا پایان عصر غیبت صغری»
* مقدمه
* تاریخ غلو قبل از اسلام
* غلو در زمان پیامبر اکرم (ص)
* تاریخ غلو در عصر امام علی (ع)
* غلو پس از امام علی (ع) تا زمان امام سجاد (ع)
* غلو در دوره امام سجاد (ع)
* غلو در دوره امام باقر (ع)
* غلو در دوره امام صادق (ع)
* غلو در دوره امام موسی کاظم (ع)
* غلو در دوره امام رضا (ع)
* غلو در دوره امام جواد (ع)
* غلو در دوره امام حسن عسکری (ع) و عصر غیبت صغری
* جمع‌بندی
فصل سوم: «شیوه‌های برخورد ائمه (ع) با غالیان جاهل و فریب‌خورده»
* مقدمه
* شیوه‌های مسالمت‌آمیز گفتاری
* شیوه‌های عملی و رفتاری
* جمع‌بندی
فصل چهارم: «شیوه‌های برخورد امامان (ع) با غالیان شیاد و فریبکار»
* مقدمه
* شیوه‌های سخت‌گیرانه گفتاری
* برخوردهای سخت‌گیرانه عملی
* جمع‌بندی
فصل پنجم: «تطور شیوه‌های برخورد امامان (ع) با غالیان»
* مقدمه
* دوران امام علی (ع)
* دوران امام حسن (ع) تا پایان دوره امام سجاد (ع)
* دوره امام باقر (ع) و امام صادق (ع)
* دوره امام موسی بن جعفر (ع) و امام رضا (ع)
* دوره امام جواد (ع)، امام هادی (ع)
* عصر غیبت صغری
* جمع‌بندی
نتیجه‌گیری.
