چکیده:

 از مسائلی که بین دانشمندان شیعه در اندیشه‏ی امامت مورد اتفاق می‌باشد با تعبیر شرایط و ارکان امامت یاد می‌شود. اما فراتر از این مسائل مورد اتفاق، ویژگی‌هایی برای جایگاه ائمه (ع) در برخی روایات و آثار علمای شیعه نقل شده که بعضی از بزرگان علمی جزئیاتی ازاین‌گونه مطالب را نپذیرفته‌ و به‌ظاهر محل اختلاف است. از این‌گونه ویژگی‌ها به مقامات و شئون ائمه (ع) تعبیر می‌گردد. در بین اندیشمندان امامیه، صفار و شیخ صدوق با نقل روایات مسئله امامت و نظریه‌پردازی در آن، گام مهمی برداشتند. از بررسی کتب حدیثی این دو شخصیت و تبیین دامنه اشتراکات و اختلافات درباره شرایط و مقامات ائمه (ع) دانسته می‌شود بین این دو اندیشمند تنها در بعضی از مقامات ائمه (ع) برخی اختلافات وجود دارد. صفار نسبت به صدوق در مبحث علم امام، تعداد بیشتری روایت نقل کرده است و روایات مفصل و متعددی را ذیل عناوین ازدیاد علم، قذف، نقر و نکت علم، و نزول ملائکه در شب قدر نقل می‌نماید، اما صدوق گویا نسبت به نزول ملائک بر امام حساس بوده و به همین جهت روایاتی که بیان کننده این نوع ارتباط بین امام و ملائکه است، را نقل نمی‌کند. در بحث گستره علم امام، صفار و صدوق، آگاهی امام از علوم دینی را امری ضروری و جزء شرایط امامت می‌دانند اما در بقیه موارد، صدوق حساسیت کمتری نشان داده ولی صفار روایات متعددی را نقل نموده است. صدوق در آثار خود با نقل روایات متعدد و متنوع، مسئله عصمت را از جهات گوناگون مورد بررسی و تحلیل قرار داده و نظریه‌پردازی کرده است؛ اما صفار تنها به شکل گذرا چند روایت که به‌صورت صریح و یا به دلالت التزامی بر عصمت دلالت می‌کند را نقل می‌نماید، اگرچه زیربنای فکری خود را بر اساس عصمت ائمه (ع) قرار داده و بر همین مبنا کتاب بصائرالدرجات را تدوین نموده است. همچنین صدوق روایات سهوالنبی را در آثار خود نقل نموده و در ذیل آن‌ها تحلیل خود را بیان می‌نماید؛ اما صفار این روایات را نقل نکرده زیرا در مقام بیان مسئله عصمت نبوده و یا در صحت صدور آن‌ها تردید دارد. این دو شخصیت ضمن پذیرش ولایت تکوینی و تشریعی امامان اختلاف چشمگیری در این مسئله ندارند.

 کلیدواژه‌ها:مقامات ائمه، علم امام، عصمت امام، ولایت تکوینی و تشریعی، صفار، شیخ صدوق.

نوشتن دیدگاه