چکیده:

 ولایت تکوینی عبارت است از ولایت تصرف در امور تکوینی، همراه با علم به تمام تفاصیل و اسباب آنچه که در آن تصرف کرده، به‌گونه‌ای که بدون استفاده از اسباب طبیعی متعارف، حقیقتی را به حقیقت دیگر، یا صورتی را به‌صورت دیگر تبدیل کند و اختیار این کارها نیز از این جهت به دست او باشد. ولایت تکوینی، شأنی از شئون اهل‌بیت (ع) است که در حدود و گستره‌ی آن اختلاف است، از این‌رو، بعضی از راویان و محدثانی که روایاتی که حاکی از کرامت‌های اهل‌بیت (ع) را نقل می‌کرده‌اند، متهم به غلو شده‌اند. در این تحقیق، به بررسی دامنه‌ی این موضوع، در دو منبع، از منابع کهن روایی شیعه، پرداخته شده است. ولایت تکوینی، مظهری از ولایت خداوند و به اذن او می‌باشد، از این‌رو نسبتی با غلو و تفویض و عناوینی از این قبیل ندارد. روایات متواتر با اسانید متعدد، مشتمل بر روایات صحیح و معتبر و...، در دو کتاب اصول کافی و بصائرالدرجات، ولایت کلیۀ اهل‌بیت (ع) را ثبات می‌کند، این ‌روایات بعضی ناظر به دلیل عقلی و بعضی ناظر به دلیل قرانی و ... می‌باشند. دانش و بینش اهل‌بیت (ع)، از مهم‌ترین مبادی ولایت تکوینی ایشان است که مورد توجه ویژۀ دو کتاب اصول کافی و بصائرالدرجات، واقع شده است، هر دو کتاب احادیث مربوط به مصادر علم امام (ع)، مانند مطالعۀ جفر و جامعه و مصحف، معاشرت با ملائکه و ... را روایت کرده‌اند. دلایل متعدد روایی در دو کتاب اصول کافی و بصائرالدرجات، عمومیت علم امام (ع) و علم غیب ایشان را اثبات می‌کند. از مقایسه گسترۀ ولایت تکوینی اهل‌بیت (ع) در این دو کتاب، روشن می‌شود که ولایت ایشان حوزه‌های متعددی را شامل می‌شود که مرحوم صفار، روایات مربوط به زنده کردن مردگان، طی الارض، شفای بیماران و... را به‌طور گسترده آورده و برای غالب آن‌ها، عنوان باب مستقل قرار داده است، ولی مرحوم کلینی، در اصول کافی، اگرچه از قریب به‌اتفاق این حوزه‌ها، روایت نقل کرده، اما برای غالب آن‌ها، عنوان باب مستقل، قرار نداده و برای هر حوزه‌ای نیز، روایات کمتری را نسبت به استادشان، مرحوم صفار، نقل کرده است. از مهم‌ترین نقاط افتراق این دو کتاب در بحث ولایت تکوینی، روایاتی است در بصائرالدرجات با مضمون: دنیا تحت قدرت اهل‌بیت (ع) است و ایشان قدرت دارند که زمام زمین را در دست بگیرند: مرحوم کلینی این‌گونه روایات را نقل نکرده و آنجا هم که عنوان یکی از ابواب را: «تفویض امور به رسول‌الله (ص) و ائمه (ع)» قرار می‌دهد، بر خلاف بصائرالدرجات، آن را مقید به «فی امر الدین» می‌سازد.

 کلیدواژه‌ها:ولایت تکوینی، علم غیب امام، اصول کافی، بصائرالدرجات، واسطۀ فیض، تفویض، قدرت اهل‌بیت (ع).

 مقالات مرتبط:

گسترۀ ولایت تکوینی اهل‌بیت (ع) در اصول کافی و بصائر الدرجات، غلام رضا شاه رجبیان، امامت پژوهی، بهار 1392، شماره 9، (34 صفحه، از 127 تا 160).

فصول پایان‌نامه:

 این تحقیق در چهار فصل نگارش شده است:
فصل اول: «کلیات و مفاهیم»
* شناسه‌ی پژوهش
* مفهوم شناسی
  رابطه ولایت تکوینی اهل‌بیت (ع) با ولایت تکوینی خداوند
  حوزه‌ها و گونه‌های ولایت تکوینی
  ملاک بهره‌مندی انسان‌ها از ولایت تکوینی
  محدوده و گستره ولایت تکوینی.
* حوزۀ پژوهش
فصل دوم
* مبحث یک: دلایل ولایت تکوینی اهل‌بیت (ع)
  روایات نازل به دلیل عقلی
  روایات نازل به دلیل قرآنی
  سایر روایات
* مبحث دو: مبادی ولایت تکوینی اهل‌بیت (ع)
  ویژگی‌های مربوط به دانش اهل‌بیت (ع)
  قدرت اهل‌بیت (ع)
  مناصب اهل‌بیت (ع)
  خلقت اهل‌بیت (ع)
  سایر ملاک‌های کرامت اهل‌بیت (ع)
فصل سوم: «حوزه‌ی ولایت تکوینی اهل‌بیت (ع) در کافی و بصائرالدرجات»
فصل چهارم: «شبهات در گسترۀ ولایت تکوینی و کافی و بصائرالدرجات»
* ولایت تکوینی، فعلی یا انشایی؟
* تنافی ولایت تکوینی با به کار نگرفتن آن در منافع شخصی
* روایات نافی علم غیب امام (ع).

نوشتن دیدگاه