چکیده:

 قدم اول در فهم سخنِ هر گوینده‌ای آشنایی مخاطب با مفردات و واژه‌های به کار رفته در سخن اوست. در قرآن کریم که به زبانِ عربی است با توجه به غنای زبانی و گستردگی واژگـانیِ موجـود در آن، دقت‌های واژه‌شناسی تأثیر بسزایی در تفسیرِ آن دارد. معصومان (ع) در جایگاه ترجمان قرآن تا آنجا که زمینـه و ظرفیت‌های فرهنگـی و اجتمـاعی اجازه داده، در زمان خود به تفسیرِ آیات کتاب آسمانی پرداخته‌اند. برخی آموزه‌های تفسیری ایشـان در حوزه مباحث لغوی و واژگان قرآنی است. در تاریخ ادبیـات شـاهدیم کـه موضـوع استشـهاد ادبـی بـه احادیـث بـا مخالفت‌هایی مواجه شده اسـت، لـذا در ایـن پـژوهش پـس از بیـان نقـش و اهمیـت لغـت در تفسـیر قـرآن، دیدگاه‌های مجوزان و مانعانِ احتجاج به حدیث در مسائلِ ادبی و ادلۀ آنان را مورد بررسی قرار دادیم. نور وحی در ذات خود روشن و روشنگر است، اما بهره‌گیری از آن، نیاز به چشمانی بصیر و نافذ دارد، کـه مراجعه به روایات معصومان (ع) در زمینۀ تفسیر، این مهم را میسر می‌سازد. درصـد قابل‌توجهی از روایات معصومان (ع) در تبیین و توضیح واژگان قرآنی وارده شده است. با دقت در ایـن روایـات روشن می‌شود که توضیحاتِ معصومان (ع) از واژگان قرآنی از یک نوع نبوده و بر روش‌هایی اتّکـا دارند که ما در این پژوهش کوشیده‌ایم تا آن روایات را گونه شناسی کنیم. در این مجموعه، سعی نمـودیم تـا در فصلی جداگانه به گردآوری همۀ روایات معصومان (ع) در تفسیر لغـوی - در محـدودۀ ده جـزء اول - و تحلیل برخی از آن‌ها بپردازیم. در بخشِ پایانی این پژوهش، احادیثِ ناظر به تفسـیرِ لغـوی معصـومان (ع) گونه شناسی و برای هرکدام، نمونه‌هایی از روایات را ذکر نمودیم. بیان وجه تسمیۀ واژگان، تبیین معانی حروف، تفسیر واژه به کلمه‌ای مترادف و تبیین فروق اللغات، برخی از آن شیوه‌ها است.

 کلیدواژه‌ها: تفسیر روایی، مفردات قرآن، واژه‌شناسی، حدیث معصوم (ع)، روش‌شناسی.

 فصول پایان‌نامه:

این رساله در چهار فصل تبیین شده است:
فصل اول: «کلیات و مفاهیم»
فصل دوم: «تفسیر لغوی مفردات قرآن در روایات معصومان (ع) در ده جزء اول قرآن و تحلیل آن»
فصل سوم: «روش‌شناسی تفسیر لغوی معصومان (ع) (با تکیه بر ده جزء اول قرآن)»

* مستند سازی در تفسیر واژگان
* توسعه معنایی
* تفسیر لغوی بر اساس علوم ادبی و قرائات
فصل چهارم: «نتایج و پیشنهادات».

نوشتن دیدگاه