چکیده:

 اهل‌بیت (ع) به شهادت قرائن عقلی و نقلی فراوان، وارثان حقیقی علوم و معارف قرآن و رسول خدا (ص) به‌شمار می‌روند. در پاره‌ای روایات شیعی، اهل‌بیت (ع) با وصف «أمراءُ الکلام» ستوده شده‌اند. از آنجا که فهم معانی کلام به فهم کلمه یا کلمات وابسته است، دقت نظر و کاوش در دیدگاه‌های تفسیری اهل‌بیت (ع) در تبیین معنا یا معانی مفردات (تک‌واژگان) قرآنی از اهمیت بسزایی در تفسیر قرآن برخوردار است. نگاهی به تفاسیر روایی و دیگر مصادر حدیثی شیعه، به‌خوبی، از گستردگی و تنوع دیدگاه‌های اهل‌بیت (ع) در تفسیر مفردات قرآن کریم پرده برمی‌دارد. اهل‌بیت (ع)، در تفسیر و تبیین واژگان قرآن به برخی اصول تفسیری توجه داشته و از روش‌های گوناگونی بهره برده‌اند؛ برخی اصول تفسیری اهل‌بیت (ع) در تبیین مفردات قرآنی عبارتند از: 1- توجه به قرآن به‌عنوان مصدری مهم در فهم معنای واژگان قرآن 2- پایه‌گذاری اصل سیاق در تفسیر 3- در نظر گرفتن سطح فهم مخاطب 4- توجه به مفاهیم و کاربردهای عرفی و مسائل زبانی لغت عرب... برخی روش‌های اهل‌بیت (ع) در تفسیر مفردات قرآنی نیز عبارتند از: 1- روش تأویلی 2- روش مصداقی 3- روش تفسیر (بیان) ظاهری 4- روش توسعه یا تضییق معنا و ... نسبت سنجی و مقایسه اصول و روش‌های تفسیری اهل‌بیت (ع) با عالمان لغت نشان‌دهنده آن است که پاره‌ای اصول تفسیری اهل‌بیت (ع) با عالمان لغت مشترک بوده، اما در برخی اصول تفسیری، اهل‌بیت (ع) با عالمان لغت اختلاف دارند. در روش‌های تفسیری نیز اهل‌بیت (ع) افزون بر روش‌های عالمان لغت، 4 روش تفسیری اختصاصی و منحصربه‌فرد دارند که عبارتند از: 1 ـ روش تأویلی 2- روش توسعه یا تضییق معنا 3- روش غایی (بیان کارکرد) 4- روش تصویری (تجسیمی). این پژوهش درصدد آن است که ضمن بررسی و تبیین معانی و مقاصد مفردات قرآن در میراث تفسیری اهل‌بیت (ع)، اصول و روش‌های تفسیری اهل‌بیت (ع) در تفسیر مفردات قرآن را با اصول و روش‌های واژه‌پژوهان کهن عرب (همچون: عبدالله بن ‌عباس، مجاهد بن جبر مکّی، زید بن علی (ع)، مقاتل بن سلیمان، خلیل بن احمد فراهیدی، فرّاء، ابوعبیده و...) بررسی و تحلیل نماید. بر پایه نتایج این پژوهش، پشتوانه الهی و غیبی دانش اهل‌بیت (ع) و گذر از مرزهای معنایی واژگان و انتقال آموزه‌های معرفتی، اخلاقی، تربیتی و سیاسی و در نظر گرفتن سطح فهم مخاطب از آشکارترین شاخصه‌های برتری اهل‌بیت (ع) بر عالمان لغت در تفسیر مفردات قرآن به‌شمار می‌رود.

 کلیدواژه‌ها:مفردات قرآن، اهل‌بیت (ع)، اصول تفسیری، روش‌های تفسیری، لغت عرب، واژه‌پژوهان عرب.

مقالات مرتبط:

1. روش‌شناسی الکشف و البیان فی تفسیر القرآن، حسن اصغر پور، پژوهشنامه ثقلین، تابستان 1393، شماره 2، (36 صفحه، از 241 تا 276).
2. بررسی و نقد نظر گولدزیهر دربارۀ اثرپذیری ابن عباس از جیلان بن فروه در فهم مفردات قرآن، حسن اصغر پور، نهله غروی نائینی، مجید معارف، پژوهش‌های قرآن و حدیث، پاییز و زمستان 1392، شماره 9، (26 صفحه، از 1 تا 26)، (علمی - پژوهشی/ISC)

نوشتن دیدگاه