چکیده:
یكی از تمایلات و خواسته‌های فطری بشر، عشق به دانستن است حتّی در بسـیاری مـوارد به‌وسیله این تمایل فطری درصدد برطرف كردن نیازهای مادی نمی‌باشد، بلكـه بر اساس احسـاس نیاز فطری است و از آنجا كه منشأ این علقة به علم، كمال خواهی است، درصـدد ایـن اسـت كـه علم را از سرچشمه‌ای ناب دریافت كند. امامیه كه از اعتقاد به ولی خـدا بهره‌مند است. علـم را برای حل مجهولات خود از زبان مبارك ائمه اطهار كه اولیای الهی‌اند، دریافـت كنـد؛ زیـرا علـم ایشان به علم لایزال الهی متصل است. بنابراین در پژوهش حاضر سعی شـده اسـت بـه شـناخت اصول و مصدر علم امام و گستردگی شاخه‌های علوم ایشان پرداخته شود تـا تصـویری روشـن از مسئله علم امام حاصل شود. پژوهش حاضر مشتمل بر پنج فصل است: فصل اول با عنوان كلیات پژوهش به بیـان اهمیت موضوع، ضرورت و هدف و پیشینة پژوهش و فرضیه‌های آن و منابع پژوهش پرداخته شده است؛ فصل دوم به بیان ابعاد علم امام اختصاص دارد كه در آن دامنه علم امام در شش بعـد كـه هـر یك مطابق با آیات و روایات مورد بررسی قرار گرفته است، شامل موارد زیر است: علم به علوم انبیای گذشته، علم به كتب آسمانی قبل، علم به کل قرآن، علم به اسمای اعظم الهی، علم به زبانهای مختلف (جنیان، انسان از هر شهر و دیاری و هر جنبنده مانند پرندگان). علم به اسرار خلقت و جهان هستی، از اسرار عالم آسمان‌ها و کهکشان‌ها تا راز آفـرینش کوچک‌ترین مخلوق؛ فصل سوم این پژوهش تحت عنوان سرچشمه علم امام با تكیه بر روایات به بررسی ریشه‌های دریافت علم امام اختصاص داده شده‌اند كه در دو بخش كلی به منابع دریافت علم امام تنظیم شده است كه در این بخش‌ها به بیان القای علم به افاضه الهی و چگونگی تسدید و توفیق امام و انتقال سینه‌به‌سینه علم از امامی به امام بعد و دریافت علم به‌صورت تحدیث پرداختـه شـده و در ایـن زمینه به طرح اشكال پرداخته و به آن پاسخ داده شده است؛ و همچنین به بیان سـبب و كیفیـت و محتوای منابع دیگری چون جامعه یا کتاب علی (ع) و مصحف حضرت زهـرا (ع) و كتـاب جفـر و هشت منبع دیگر كه همه به‌صورت مكتوب می‌باشند حاوی جزئی‌ترین و دقیق‌ترین مطالب است، پرداخته شده است؛ فصل چهارم نیز بر اساس روایات در بیان خصوصیات علـم امـام قـرار گرفتـه كـه بـه مباحـث خصوصیت افزوده شدن علم امام و كیفیت و چگونگی آن و اختیار ائمه در دانستن، بـدون اینكـه اختلافی در علومشان دیده شود و همچنین درباره افضلیت علمی ایشان نسبت به یكدیگر و اینكه ایشان در علم خود دچار سهو و نسیان نمی‌شود، پرداخته شده است؛ فصل پنجم این پژوهش در بیان علم غیب امام كه از ابعـاد مهـم علمـی ایشـان اسـت، شـامل بخش‌های متعددی است كه به بررسی «غیب» در لغت و كاربرد این واژه در آیات قرآن به معـانی مختلف اعتقادات، وحی، قیامت، ضمایر باطنی و موارد امتحان و در معنای اصلی این واژه به كـار رفته است پرداخته شده است و بعد از آن به طرح و بررسی آیاتی كه دلالت بر اثبات علـم غیـب پیامبر دارند و در مقابل بررسی آیاتی كه دلالت بر نفی علم غیب پیامبر می‌کند كه مراد از نفی علم غیب، علم غیب ذاتی است در دنباله بحث با استناد به آیات و روایات و سخنان بزرگان به اثبات علم غیب برای امام (ع) و بیان محدوده آن و در نهایت به طرح و بیان اشكالات و شبهات از جانب مخالفان و نقادان و پاسخ به این شبهات با استفاده از سخنان اندیشمندان شیعی پرداخته شده است كه ذیل هر یك از مباحث فوق عناوین فرعی مربوط به آن‌ها مورد طرح قرار گرفته‌اند.
کلیدواژه‌ها:علم، ائمه معصومین (ع)، کتاب، سنت.
فصول پایان‌نامه:
این پایان‌نامه در پنج فصل ارائه شده است:
فصل اول: «كلیات»
* اهميت موضوع
* پیشینه پژوهش
* پیشینه پژوهش
* ضرورت پژوهش
* فرضيه‌هاي پژوهش
* تحليل منابع پژوهش
فصل دوم: «ابعاد علم امام»
* علم امام به علوم انبياي سلف
* علم امام به كتب آسماني گذشته
* علم امام به زبانهای مختلف
* علم امام به‌کل قرآن
فصل سوم: «سرچشمه علم امام»
* بخش اول: منبع غیر مکتوب
* بخش دوم: منبع مكتوب
فصل چهارم: «خصوصیات علم امام»
* افزوده شدن علم امام و چگونگی آن
* امام هرگاه بخواهد بداند، می‌داند
* عدم اختلاف و تناقض در علوم ائمه (ع)
* مقایسه علم ائمه (ع)
* عدم سهو و نسیان در علم امام
فصل پنجم: «علم غیب امام»
* بخش اول: مفهوم شناسی واژه «غیب»
* بخش دوم: علم غیب پیامبر (ص)
* بخش سوم: محدوده علم غیب امام
* بخش چهارم: طرح شبهات رد و آن‌ها
* بخش پنجم: اخبار به غیب.
