چکیده:

 هدف تحقیق حاضر عبارت است از: بررسی اوضاع و احوال اجتماعی دوران امام هادی (ع)، روشن نمودن وضعیت جریان‌های اجتماعی آن عصر و روابط آن‌ها با شیعیان. روش تحقیق، تحقیق تاریخی با تکیه بر منابع دست‌اول در کنار بهره‌گیری از تحقیقات جدید است. خلفای این دوره، بعد از سال 232 ه ق، می‌خواستند به‌عنوان رهبر سیاسی _ مذهبی جامعه عرض‌اندام کنند، بنابراین به کمک اهل حدیث و ترکان اقدام به سرکوبی شیعیان و تحت فشار قرار دادن آنان کردند؛ سخت‌گیرترین آن‌ها متوکل ضمن احضار امام هادی (ع) به سامرا، فرامین تحقیرآمیزی علیه معتزله، شیعیان و اهل ذمه صادر کرده، به اکرام اهل حدیث و بزرگان آن‌ها پرداخت. همچنین بی‌اعتمادی به عنصر ایرانی که منجر به ورود ترکان شد باعث گردید، ترکان سنی مذهب در کنار اهل حدیث و خلفای عباسی همچون حلقه‌های یک زنجیر بر شیعیان و گروه‌های پایین دستی اجتماع فشار وارد کنند، که منجر به خیزش‌های علویان و نیز قیام زنگیان شد. به‌منظور سازمان دهی شیعیان و هدایت ایشان (با توجه به نبود امکان نظارت مستقیم امام هادی (ع)) نهاد وکالت در این دوره وظیفه جمع‌آوری وجوه شرعی و پاسخ‌گویی به شبهات را به عهده گرفت.

 کلیدواژه‌ها:امام هادی (ع)، شیعه، خلافت عباسی، متوکل، اهل حدیث، معتزله.

 فصول پایان‌نامه:

این پایان‌نامه در چهار فصل ارائه شده است:
فصل اول: «جریان ترکان»
* دوره بندی خلافت بر اساس اتکا به اقوام
* ورود ترکان در خلافت عباسی
* نگاهی به سامرا
* اقدامات متوکل برای محدود کردن ترکان
* سلطه مطلقه ترکان بر خلافت
* بررسی قیام زنگیان
فصل دوم: «جریان‌های فکری عصر معتزله»
* تکوین معتزله
* معتزله بصره و بغداد
* معتزله و روابط آن با شیعه
* بررسی علل سیاسی اجتماعی دینی رشد و افول معتزله
* کارنامه معتزله
* علل گرایش مأمون به معتزله و عقیده خلق قرآن
* عقیده مسلمین پیرامون قرآن
* تعریف محنت
* احمد بن حنبل و محنت
* شورش بغداد
فصل سوم: «جریان فکری اهل حدیث و مسائل آن‌ها»
* تسلط اهل حدیث بر خلافت عباسی و مسائل سیاسی اجتماعی آن
* اهل حدیث و متوکل
* تلاش نافرجام خلفا برای مشروعیت
فصل چهارم: «جریان شیعی»
* نگاهی به زندگی امام جواد و امام هادی در مدینه
* برخورد دستگاه خلافت با شیعیان
* کربلا و نجف در دوره متوکل
* سیره عملی امام هادی (ع)
* نهضت‌های علویان، نهضت محمد بن قاسم
* فعالیت‌های علمی امام
* نظر امام هادی (ع) پیرامون اهل حدیث و معتزله
* وکالت و امام هادی (ع)
* نگاهی به نخستین مرکز تشیع در ایران - قم.

نوشتن دیدگاه