چکیده:

 پژوهش حاضر به بررسی براهین اثبات وجود خدا که در کلام دو امام معصوم حضرت امام علی (ع) و امام رضا (ع) به کار رفته می‌پردازد؛ تا میزان استفاده دو امام و نیز شباهت‌ها و تفاوت‌ها در شیوه استفاده‌ی دو امام مشخص گردد. البته وقتی گفته می‌شود «برهان»، نباید انتظار داشت که در اغلب موارد، براهین کاملی که از صغری و کبری تشکیل شده باشند، در کلام دو امام یافت شود، بلکه شاید چنین موردی به‌صورت کاملاً نادر یافت گردد؛ مخصوصاً که دغدغه امامان، اولاً و بالذات اثبات وجود خدا نبوده، و بیشتر به بیان صفات و ویژگی‌های او پرداخته‌اند؛ چرا که مخاطبین خداباور چنین نیاز و یا درخواستی را از ایشان نداشتند. در آن موارد نادر هم باید به موردی اکتفا شود که ملحد، زندیق، یا شخص مادی‌گرا مستقیماً از امام در مورد اثبات وجود خدا سؤالی کرده باشد. در این پژوهش در مجموع، نه برهان در کلمات دو امام مورد بررسی قرار گرفته که عبارتند از: 1) برهان فطرت؛ 2) برهان نظم؛ 3) برهان حدوث؛ 4) برهان امکان ماهوی یا امکان و وجوب؛ 5) برهان امکان فقری یا وجودی؛ 6) برهان صدیقین؛ 7) برهان فسخ عزائم؛ 8) برهان احتیاط عقلی یا مصلحت‌اندیشی عملی؛ 9) برهان نبوت یا هدایت تشریعی؛ که در کلمات امام علی (ع) هشت مورد از این نه برهان (به‌جز برهان احتیاط عقلی)، در کلمات امام رضا (ع) شش مورد از آنها (منهای برهان امکان ماهوی، برهان فسخ عزائم و برهان هدایت تشریعی) یافت شده و مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است. با توجه به اینکه حجم کلی کلمات امام علی (ع) بیش از دو یا سه برابر حجم کلی کلمات امام رضا (ع) بوده است؛ این نسبت در مورد براهین و تعداد ادله‌ی دال بر آن‌ها نیز برقرار است. ضمناً در این تحقیق، شیوه به‌کارگیری براهین توسط دو امام نیز مورد مقایسه و بررسی قرار گرفته، و شباهت‌ها و تفاوت‌ها در محتوا و نوع استفاده مشخص گردیده است.

 کلیدواژه‌ها:برهان، خدا، امام علی (ع)، امام رضا (ع)، صدیقین.

فصول پایان‌نامه:

این رساله در سه فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات و مفاهیم»
* بخش اول: مطالب کلی
* بخش دوم: نگاهی گذرا به براهین اثبات وجود خدا
فصل دوم: «براهین موجود در کلمات امام علی (ع)»
* برهان فطرت در کلام امام علی (ع)
* برهان نظم یا اتقان صنع در کلام امام علی (ع)
* برهان حدوث در کلام امام علی (ع)
* برهان امکان و وجوب در کلام امام علی (ع)
* برهان امکان فقری یا وجودی در کلام امام علی (ع)
* برهان صدیقین در کلام امیرالمؤمنین علی (ع)
* برهان فسخ عزائم
* استدلال از طریق وجود هدایت تشریعی
فصل سوم: «براهین موجود در کلمات امام رضا (ع)»
* برهان فطرت در کلام امام رضا (ع)
* برهان نظم یا اتقان صنع در کلام امام رضا (ع)
* برهان حدوث در کلام امام رضا (ع)
* برهان امکان فقری در کلام امام رضا (ع)
* برهان صدیقین در کلام امام رضا (ع)
* برهان معقولیت و احتیاط عقلی در کلام امام رضا (ع)
«خاتمه و نتیجه‌گیری»
* مقایسه‌ی برهان فطرت در کلام دو امام (ع)
* مقایسه‌ی برهان نظم در کلام دو امام (ع)
* مقایسه‌ی برهان حدوث در کلام دو امام (ع)
* مقایسه‌ی برهان امکان فقری در کلام دو امام (ع)
* مقایسه‌ی برهان صدیقین در کلام دو امام (ع).

نوشتن دیدگاه