چکیده:
عصر امام رضا (ع) دوران تشتت آرا و شكل‌گیری نحله‌ها و گروه‌های مختلف فكری و عقیدتی است. در این میان وجود كشتی نجاتی كه گم‌گشتگان و متحیرین دریای اندیشه‌های گوناگون در آن آرام گیرند، ضرورت می‌یابد؛ و این ناجی وجود ثامن‌الحجج (ع) می‌باشد. ایشان با ارائه تبیین عقلانی از معارف ناب عقیدتی دین مبین اسلام، آن مهم را به انجام رساندند. امری كه در عصر ختم نبوت ضرورتی دوچندان می‌یابد. اثبات وجود خداوند متعال بر اساس اصول عقلی نظیر اصل علیت و احتیاج معلول به علت در قالب براهین مختلفی نظیر برهان نظم، حدوث و حركت از جمله مطالب مهمی است كه در مناظرات امام رضا (ع) مطرح می‌شود. ایشان وحدت واجب تعالی را بر اساس اطلاق و گستره‌ی وجودی او و عدم محدودیت در ذات نامحدودش اثبات می‌نماید و سپس مطابق وجود بسیط و محض حق‌تعالی تمامی صفات كمالی را برای خداوند اثبات، و هر نقص و عدمی را از وی سلب می‌نماید. در اثبات ضرورت نبوت، برهان هدایت عامه و عدم نقض غرض از سوی خداوند حكیم در كلمات امام رضا (ع) یافت می‌شود. معجزه و تلازم عقلی آن با صحت ادعای صاحبش دلیلی است بر صدق ادعای شخص نبی كه در هر عصری متناسب با شرایط، به نحوی خاص صورت می‌گیرد. قوس صعود و جایگاه امام در رأس قله وجود، تبیین‌کننده ضرورت وجود امام به‌عنوان خلیفه خداوند در میان مخلوقات می‌باشد. درنتیجه امام بالضروره دارای تمام مراتب كمالی و وجودی می‌باشد. تعیین چنین فردی از عهده خلق خارج بوده و امری مختص به حق‌تعالی است كه از طریق نبی یا امام قبلی به مردم اعلام می‌گردد.
کلیدواژه‌ها:عقل، احتجاج، امام رضا (ع)، الهیات نقلی، الهیات عقلی، برهان.
فصول پایان‌نامه:
این پژوهش از یک مقدمه و سه فصل تشکیل شده است:
مقدمه: «طرح تفصيلي پژوهش»
* بيان مسأله
* علت انتخاب موضوع، اهميت و فايده آن
* سؤال‌های پژوهش
* اهداف پژوهش
* فرضیه‌های پژوهش
فصل اول: «كليات»
* گفتار اول: مفهوم شناسي
* گفتار دوم: پيشينه احتجاجات
* گفتار سوم: شرايط و اوضاع زماني و مكاني احتجاجات امام رضا (ع)
* گفتار چهارم: اهميت و ضرورت بحث
* گفتار پنجم: جايگاه عقل و حجيت آن در كلام رضوي
فصل دوم: «خداشناسي»
* گفتار اول: ادله اثبات وجود خدا در كلام امام رضا (ع)
* گفتار دوم: وحدت واجب تعالي در منظر ثامن‌الحجج (ع)
* گفتار سوم: صفات واجب تعالي
فصل سوم: «انسان‌شناسی»
* گفتار اول: مباحث نبوت در مكتب رضوي
* گفتار دوم: مباحث امامت و ولايت در مكتب رضوي (ع).
