توضیحات:

 جامعه شیعه نیز از قاعده کلی دیگر گروه‌های اسلامی که بنا به دلایل و شرایط مختلف از درون گرفتار انشعابات فکری و عقیدتی می‌شدند مستثنا نبود. آغاز تفرق شیعی را می‌توان پس از شهادت امام حسین (ع) دانست که ادامۀ و استمرار آن در زمان دیگر ائمه (ع) جریان داشت. بعضی از این جریانات که از بنیان ضعیف‌تری برخوردار بوده در کوتاه مدت مضمحل و یا کمرنگ می‌شدند، برخی نیز به دلیل اقتضائات زمانی و مکانی خاص از پایداری بیشتری برخوردار می‌شدند. زمان امام رضا (ع)، به دلیل اینکه جریان‌های فکری و فرقه‌های شیعی از نظر کمی و کیفی در اوج خود قرار داشتند فضای پرتحرکی ایجاد شده بود. در این دوران جریان‌هایی چون غلات، مفوضه و ... و فرقه‌هایی چون امامیه زیدیه، اسماعیلیه، فطحیه از دوره‌های قبل به این دوره رسیده بودند و نیز فرقۀ نوپدید واقفیه، مقارن امامت امام رضا (ع) و پس از شهادت امام کاظم (ع) شکل گرفته بود. طبیعی به نظر می‌رسد که امام رضا (ع) به‌عنوان امام و سکان‌دار تشیع اصیل، نسبت به فضای موجود بی‌تفاوت نبوده بلکه به‌سان دیگر ائمه معصومین (ع)، رسالت اصلی خویش در هدایت و نجات جامعه می‌دید که در این راستا تلاش خود را در سه محور هدایت منحرفان، پیشگیری از به دام افتادن دیگران و حفظ کیان تشیع اصیل متمرکز ساخت. این نوشتار در پنج فصل و به روش کتابخانه‌ای، با استفاده از منابع موجود به‌صورت توصیفی و تحلیلی، به شناسایی جریان‌های مذکور و نحوه مواجهه امام رضا (ع) با هریک از آنها، به فراخور تأثیر آن در جامعه اسلامی و شیعی پرداخته است. از جمله می‌توان شدت عمل و نحوه مبارزه امام (ع) با جریان غلو و پدیده واقفیه را با انعطاف آن حضرت در مقابل جریان بی‌خطر یا کم‌خطری چون فطحیه مقایسه نمود.

 کلیدواژه‌ها:جريان، تشيع، فرقه، عصر امام رضا، اماميه، زيديه، اسماعيليه، فطحيه، واقفيه، غاليان.

مقالات مرتبط:

1. نگاهی به اوضاع سیاسی عصر امام رضا (ع)، سید عبدالکریم حسن‌پور، پاسدار اسلام، مهر 1390، شماره 358، (2 صفحه، از 45 تا 46)

2. امام رضا (ع) در مواجهه با اندیشه و عمل واقفیان، سید عبدالکریم حسن پور، فرهنگ رضوی، زمستان 1392، شماره 4، (26 صفحه، از 143 تا 168)، (علمی _ پژوهشی)
3. بررسی تاریخی زمینه‌های اعتقادی پیدایش واقفیه، سید عبدالکریم حسن پور،تاریخ اسلام، بهار 1392، شماره 53، (22 صفحه، از 83 تا 104)، (علمی _ پژوهشی).

نوشتن دیدگاه