چکیده:

 یکی از مباحث مهم اخلاق نظری - کاربردی که ایده‌های امروز جامعه مسلمانان را به چالش فراخوانده، مسئله آزادی و آزاداندیشی است. هرچند این مسئله از دیرباز به شیوه‌های مختلف مورد توجّه بوده، امّا با پیدایش انقلاب صنعتی و پیشرفت نبوغ بشری به شیوه جدیدتری مورد پالایش قرار گرفته و با جلب افکار فرق و مکاتب مختلف، سبب طرح تئوری‌های گوناگون به جهت ارائه الگوی کاملی برای آزاداندیشی گردیده است. از این‌رو نگارنده در نوشتار حاضر، با توجّه به نیاز علمی جامعه امروزی به حل این مسئله به جهت جلوگیری از گرفتار شدن در دام گرداب نظریات ناقص نظریه‌پردازان، درصدد استنباط و ارائه الگوی نظری و عملی امام رضا (ع) برآمده تا چهارچوبی منطقی از آزاداندیشی مطرح گردد. در این تحقیق ابتدا جایگاه و مبانی آزاداندیشی با توجّه به ملاک‌های دینی از دیدگاه حضرت مورد بررسی قرار گرفته و سپس به تبیین آن در حوزه پلورالیسم درون‌دینی و برون‌دینی پرداخته شده است و پس از شرح شیوه رفتاری امام با سران فرق و مذاهب، نحوه برخورد ایشان با بُعد ناهنجاری تعدد فرق مورد بررسی و آنگاه اقدام به الگوسازی رفتار امام در بعد هنجاری و مثبت تعدد فرق و ادیان پرداخته شده است. در مبحث دیگر اصول نظری و عملی حضرت در تبیین چهارچوب کلی سیاست با توجّه به ایده آزاداندیشی مورد بررسی قرار گرفته است؛ برای این منظور بعد از کنکاش در مورد پیشینه بحث سیاست در حوزه اسلامی، اصول نظری مربوط به این حوزه شرح و آنگاه با توجه به الگوی رفتاری حضرت رضا (ع) در شئون مختلف و فراز و نشیب‌های عصر ایشان، چهارچوب عملی آزاداندیشانه حضرت در بعد عملی استنباط و جمع‌آوری شده و الزامات آزاداندیشی سیاسی در غالب مباحث اصیل حکومتی مطرح شده است. در پایان این فصل به نقد یک نظریه سیاسی نوین که با منش حضرت رضا (ع) در تضاد است، پرداخته شده و عیوب آن از دیدگاه‌های گوناگون شرح و تفصیل شده است تا ابعاد وسیع‌تری از توجّه به معیارهای حضرت تداعی و ترسیم گردد. در پایان این تحقیق راهکارهای عملی امام رضا (ع) در تبیین آزاداندیشی در حوزه معنویت مورد بررسی قرار گرفته و مؤلفه‌های آزادی معنوی به شیوه‌ای مطلوب الگوسازی شده است. همچنین توجه دادن مخاطب به راه‌های کسب معرفت معنوی با مدنظر قرار دادن آثار و کارکردهای آن و نیز مانع شناسی راه‌یابی معنوی و ضرورت نیاز به راهنما در این مورد، سؤالاتی که ممکن است در ذهن مخاطب خطور نماید را گردآوری نموده تا بلکه بتواند با توجّه به ظرفیت خود، بر مبنای کلام رضوی پاسخگو باشد.

نوشتن دیدگاه