چکیده:
بدون تردید یکی از وظایف مهم بزرگان، حفاظت از سنگر عقاید و معارف اسلام از دستبرد تحریف و تغییر و به‌تبع آن، مبارزه با راهزنان اندیشه اسلامی و بدعت‌گذاران است; چرا که سکوت و تساهل در برابر آن‌ها افزون بر این‌که سبب تزلزل اندیشه مردم در اصول و ارکان دین و تحریف حقایق می‌شود، نوعی کتمان حقیقت را نیز در پی دارد و انسان را مشمول این آیه می‌سازد: «اِنَّ الذَّینَ یَکتُمُون مَا اَنزَلنَا مِنَ البَیِّناتِ وَ الهُدی مِن بَعدِ مَا بَیَّنّاه لِلنّاسِ فی الکِتابِ اُولئِکَ یَلعَنَهُمُ اللّهُ وَ یَلعَنُهُمُ اللاّعِنُونَ; کسانی که ادلّه روشن و وسیله هدایتی را نازل کرده‌ایم، پس از آن‌که در کتاب برای مردم بیان داشتیم، کتمان کنند، خدا آن‌ها را لعنت می‌کند و همه لعن کنندگان نیز آن‌ها را لعن می‌کنند». یکی از ابعاد مهم زندگی امامان (ع) به‌ویژه امام صادق (ع) دفاع از حریمِ حرمت عقاید، معارف و فرهنگ اسلام ناب بوده است. آن‌ها در این رهگذر فراوان کوشیدند و حتّی در سخت‌ترین اوضاع، در برابر تحریف گران و راهزنان طریق عقیده می‌ایستادند. این نوشتار، برخی از انحراف‌های فکری عصر امام صادق (ع) و موضع حضرت در انحراف زدایی را در شش فصل بررسی می‌کند. در فصل نخست، شاگردان و ویژگی‌های تربیت‌یافتگان و نقش آن‌ها در انحراف زدایی و مواد درسی مکتب امام صادق (ع) بیان شده است؛ فصل دوم به بررسی نخستین انحراف از انحراف‌های فکری زمان امام صادق (ع) به نام «غُلات» می‌پردازد. در این جهت عوامل و انگیزه‌های غلو و موضع امام صادق (ع) در برابر غُلات بررسی می‌شود؛ در سومین فصل به دومین انحراف به نام «صوفیه» می‌پردازد. در ادامه، دیدگاه مکتب امام صادق (ع) درباره تصوّف بیان شده است؛ فصل چهارم به یکی دیگر از انحراف‌های فکری به نام «زندیق» و برخورد امام صادق (ع) با این پدیده پرداخته است؛ «مرجئه» یکی دیگر از انحراف‌های فکری عصر امام صادق (ع) است که در فصل پنجم مورد تحقیق قرار گرفته و در ادامه، موضع امام صادق (ع) بیان شده است. در فصل ششم که فصل آخر از این نوشتار است، ابتدا منابع فقهی اهل سنّت مورد بررسی قرار گرفته; سپس برای بعضی از منابع، نمونه‌هایی ذکر و به بقیه منابع فقط اشاره شده و در ادامه فصل، متحوّل شدن فقه در زمان امام باقر و صادق (ع) و منابع فقهی اهل‌بیت (ع) همراه با ذکر نمونه‌هایی بیان شده و در بخش پایانی فصل، امتیازهای فقه شیعه مورد بحث قرار گرفته است.
