چکیده:

 یكی از مباحث مهم علوم قرآنی موضوع «مبانی و روش‌های تفسیری» است. مراد از مبانی باورها و اصول مسلم و پذیرفته شده مفسر است، كه در فرآیند تفسیر بر اساس آن قرآن را تفسیر می‌كند و مراد از روش‌های تفسیری سازوكارهایی است، كه مفسران در تفسیر آیات از آن برای فهم و استنباط مدلول كلام كمك می‌گیرند. بررسی مبانی و روش‌های تفسیری مفسران نسبت به بسیاری از تفاسیر در قالب پایان‌نامه و كتاب انجام گرفته است؛ ولی در مورد مبانی و روش‌های تفسیری هر یك از امامان شیعه تا آنجا كه بررسی نمودیم، كار مستقلی صورت نگرفته است. در این پایان‌نامه كلیه روایات امام باقر (ع) كه در مسند الامام الباقر (ع) در شش جلد آمده، مطالعه و روایات تفسیری امام باقر (ع) استخراج شده است و از منظر مبانی و روش تفسیری امام (ع) مورد بررسی قرار گرفت؛ اما قبل از ورود به بررسی روایات تفسیری، در بخش اول به كلیات پرداختیم، كه شامل تبیین مسئله، هدف آن و بیان پرسش‌ها است؛ بخش دوم كه شامل 30 روایت می‌باشد، مبانی تفسیری امام (ع) را در 12 عنوان بیان كرده است. بخش سوم شامل 687 روایت می‌باشد كه به 5 فصل تقسیم شده است و دربردارنده روش تفسیری امام باقر (ع) است؛ فصل اول شامل روایات تنزیلی (شأن و سبب نزول، مكان و زمان نزول) بالغ بر 36 روایت است؛ فصل دوم احادیث بطنی می‌باشد كه بالغ‌بر 50 روایت است؛ فصل سوم نیز شامل 296 روایت که احادیث تطبیقی را در برگرفته است؛ فصل چهارم احادیث مربوط به مفاد آیات (بیان علت احكام در آیات، شرح و تبیین آیات، شرح لغات، در جواب سؤالاتی كه از امام می‌شد، شرح عبارات در آیات، بیان مفهوم موافق آیات و ترجمه درون زبانی) شامل 206 روایت و فصل پنجم احادیث مربوط به دلالت‌ها (اشاری، اقتضاء، التزام، تنبیه) شامل 30 روایت است. با توجه به بررسی كلیه روایات امام باقر (ع) در این پایان‌نامه مشخص شد، در بین روایات تفسیری آن امام، حوزه‌ی تطبیق بیش‌ترین روایات را در برمی‌گیرد كه مربوط به حمل آیات بر اهل‌بیت (ع) است. در خصوص روش تفسیری امام (ع) نیز می‌توان گفت: روش امام (ع) تفسیر قرآن به قرآن نیست و در كنار آن روش عقلی و روش تفسیر قرآن با روایات، اعم از سخنان ایشان، پیامبر (ص) و در مواردی نیز روایات علی (ع) بیان شده است، همچنین كلیه روایات با منابع اصلی مطابقت داده شده و بدین‌وسیله خطاهای چاپی روایات تصحیح گردیده است. همچنین روایات به فارسی ترجمه شده است.

 كلیدواژه‌ها:امام محمدباقر (ع)، مبانی تفسیر، روش‌شناسی تفسیر، روایت.

 مقالات مرتبط:

مبانی تفسیری امام محمدباقر (ع)، رضا شکرائی، ، مهری رضایی، بینات، 1390، شماره 72، (20 صفحه، از 187 تا 206).

 فصول پایان‌نامه:

این تحقیق در پنج فصل نگارش شده است:
فصل اول: «کلیات»
* تبیین مسئله پژوهشی و اهمیت آن
* پیشینه تحقیق
* پرسش‌ها
* اهداف
فصل دوم: «تعریف مبانی»
* مبانی تفسیري امام باقر (ع)
* آنچه را مخالف قرآن است رد کنید و بر موافق قرآن حکم کنید
* نحوه برخورد با احادیث متعارض
* مفهوم بدعت و اصحاب قیاس در دین از نظر امام باقر (ع)
* حجیت سنت پیامبر (ص)
* حجیت اوصیاي پیامبر (ص)
* مؤید سخن ائمه فقط کتاب خداست
* ضرب القرآن کفر است
* تمام دانش‌ها در نزد اهل‌بیت است
* قرائت واحد داشتن قرآن
* ثبوت معانی قرآن
* معناي ظهر و بطن در نظر امام محمدباقر (ع)
* نهی از تفسیر و فتوا بدون رأي
فصل سوم: «روش‌های تفسیري امام باقر (ع)»
* احادیث تنزیلی
* احادیث بطنی
* تطبیق
فصل چهارم: «بیان مفاد آیات»
* بیان مفاد آیات
فصل پنجم: «دلالت‌ها»
* دلالت اشاری
* دلالت اقتضا
* دلالت التزام
* دلالت تنبیه
* نتیجه‌گیری.

نوشتن دیدگاه