چکیده:

 خوف ‌و رجا از واژه‌هایی است که در فرهنگ عرفان اسلامی جایگاه ویژه‌ای داشته و از جمله‌ای نشانه‌هایی است که بیشترین ارتباط را با شناخت انسان از پروردگار خویش دارند. تحقیق ایمان نزد هر شخص متوسط به بلوغ این دوصفت در وی است تا هنگامی که انسان متجلی به این دو صفت نباشد مومن تلقی نمی‌گردد. نظریه اهمیت این دو صفت و جایگاه آن‌ها در حوزه‌های عرفان اسلامی، اقدام به بررسی آن‌ها از دو منظر نموده‌ایم. یکی دیدگاه امام عارفان علی (ع) و دیگری محمد غزالی است. بدین منظور در فصل دوم ابتدا مفاهیم کلی خوف و رجا و رابطه آن‌ها با معرفت پروردگار از نگاه قرآن کریم و ائمه اطهار مورد توجه قرار گرفته و بعد از آن به صورت اختصاصی در دو فصل جداگانه نگاه امام علی (ع) و محمد غزالی را به صورت اختصاصی بررسی نمودیم. آنچه در مجموع از احادیث و روایات و خطبه‌های امام علی (ع) برمی‌آید، وابستگی این دو صفت به هم‌دیگر است. امام علت این امر را توجه به حقیقت وجدانی انسانی در شناخت خود بیان می‌کند. به‌طوری که حقیقت ترس را ناشی از بی‌پناهی انسان و حقیقت رجا را قطع امید از توانایی‌اش می‌داند. محمد غزالی هم این دو واژه را از مقامات عرفانی تعلق نموده و آن‌ها را منازلی از منازل سالکین می‌داند. وی اهمیت این دو را بر اساس آیات قرآنی و احادیث پیامبر مورد توجه قرار می‌دهد و لازمه رسیدن به بهشت و دوری از جهنم را در پرتو کسب این دو مقام می‌داند. آنچه که بیشتر در این تحقیق قابل تاکید است. عمق بیانات و احادیث و خطبه‌های امام علی (ع) در رابطه با این دومقام است. به‌طوری که می‌توان گفت این بیانات نه تنها فراتر از موعظه و در دوری از گناه است بلکه راه‌گشای سیر و سلوک عارفان به حق و دایره المعارفی از مفاهیم عرفانی است که موجب غنای این حوزه از حوزه‌های معارف اسلامی گردیده است.

 کلیدواژه‌ها:خوف، رجا، امام علی (ع)، محمد غزالی.

نوشتن دیدگاه