چکیده:
امروزه اهمیت توسعه اقتصادی و نقش بارز آن در بنا نهادن جامعه‌ای آرمانی، بر هیچ‌کس پوشیده نیست تا آنجا که می‌توان آن را از اولویت‌های دنیای امروز دانست. به همین منظور در این نوشتار، سعی شده است با نگاه به عملکرد حضرت علی (ع)، به موضوع عوامل و اهداف مؤثر در توسعه اقتصادی پرداخته شود. در نهایت هدف این تحقیق دانستن این موضوع بوده است که اقتصاد متعارف و روز دنیا تا چه میزان به این مبانی، اهداف و راهبردها نزدیک است؟ مطالعه در این خصوص نشان می‌دهد، موارد سازگاری که در خصوص عوامل توسعه اقتصادی، بین نظرات امام (ع) و نظر نظریه‌پردازان اقتصاد متعارف دنیا وجود دارد، نشات گرفته از پیشرفت علم اقتصاد است؛ زیرا برخی از مطالبی که علم اقتصاد متعارف بیان می‌کند، مبتنی بر رصد کردن عقلانی واقعیت‌ها است که شامل مواردی چون: اهمیت به علم و دانش، صنعت و کشاورزی، کار و تولید، تامین اجتماعی و امنیت است. با در نظر گرفتن این سازگاری‌ها، برخی اقتصاددانان اسلامی هنوز معتقدند که باوجود پیشرفت بشر و عقلانیت بیشتر نسبت به گذشته هنوز با اقتصاد نابی که مورد نظر است، بسیار فاصله‌داریم. به غیر از عوامل مؤثر در توسعه، مهم‌ترین مواردی که محل تفاوت و ناهمخوانی بین توسعه اقتصادی مورد نظر امام علی (ع) با اقتصاد متعارف است را باید ناشی از تفاوت در مبانی، اهداف، اخلاق و ارزش‌ها، آزادی اقتصادی و منافع فرد و جامعه دانست. هدف نهایی توسعه، در اقتصاد کنونی در اغلب کشورها بر مبنای سود، لذت و کسب ثروت است؛ که این نحوه جهت‌گیری در توسعه، متاثر از دیدگاه غرب درباره خود انسان است؛ اما هدف نهایی توسعه اقتصادی، از نگاه امام (ع) به معنای ابزاری است برای تکامل انسان‌ها. به بیان دیگر از دیدگاه ارزشی و اخلاقی امیرالمؤمنین (ع) رسیدن به توسعه، خود وسیله‌ای است برای امکان حرکت به‌طرف کمال و هدف نهایی از خلقت. در نتیجه توسعه‌ای که مورد تایید امام علی (ع) است از جهت انگیزه و هدف نهایی و درجه اهمیت به برخی عوامل توسعه اقتصادی با اقتصاد متعارف، دارای عدم همخوانی و ناسازگاری بسیاری است.
