چکیده:
پیامبر مکرم اسلام (ص) در طول بیست و سه سال تلاش بی وقفه موفق شد، نظام فکری حاکم بر جزیره العرب را دستخوش تغییر و دگرگونی کند. جامعهای که غرق سنتهای قبیلهای و خرافات و بتپرستی بود، در پرتوی آموزههای نورانی قرآن و تعالیم نبیمکرم اسلام (ص) در مسیر اتحاد و بینش و یکتاپرستی قرار گرفت. ملاقات های مکرر یثربیان با پیامبر (ص) و هجرت ایشان به یثرب، شرایط لازم جهت گسترش و توسعه فرامین الهی در مدینه را فراهم آورد. پیامبر (ص) با ایجاد نهادهای کارآمد اسلامی مانند مسجد و وضع قوانین اسلامی و تدوین منشور مدنی مدینه زمینه های لازم جهت تشکیل حکومت اسلامی در مدینه را فراهم ساخت. آنچه در این پایان نامه بدان پرداخته شده است، یافتن پاسخ این پرسش اساسی بود که تحولات فرهنگی انجام شده در مدینه و عوامل موثر بر آن کدامند و شیوههای پیامبر (ص) در ایجاد این تحولات چه بود؟ فرضیه غالب در پاسخ به این سوال عبارت است از این که: مدینه در عصر نبوی (ص) دستخوش تحولات فرهنگی بسیاری شد و سنت های اسلامی جایگزین سنتهای جاهلی شدند. این تحولات متأثر از آموزههای قرآنی و تعالیم پیامبر (ص) بود. تحولات فرهنگی مدینه متأثر از شیوههای پیامبر اکرم (ص) در ایجاد تغییرات فرهنگی مبتنی بر ابزارهای اخلاقی، ایجاد تکالیف فردی و جمعی، اعتماد سازی عمومی، درونی کردن ارزشها و طرد افکار جاهلی و ... بود. در اثر تلاشهای مستمر پیامبر (ص) و در پرتوی آموزههای قرآنی و تعالیم نبوی (ص) و اسوه حسنه آن حضرت بسیاری از هنجارها و ارزش-های اسلامی و انسانی جایگزین فرهنگ و رسوم جاهلی شدند.
کلیدواژهها:تحول، فرهنگ، جامعه، یثرب، مدینه و پیامبر (ص).
مقالات مرتبط:
سازوکارهای اجتماعی پیامبر (ص) در ایجاد تحول فرهنگی در مدینه، فاطمه جاناحمدی، علی درزی، سخن تاریخ، تابستان 1390، شماره 13، (26 صفحه، از 127 تا 152)
فصول پایاننامه:
این پژوهش در هشت فصل ارائه شده است:
فصل اول: «کلیات»
* مقدمه
* بیان مسئله
* هدف و ضرورت انجام پژوهش
* فرضیههای پژوهش
فصل دوم: «مفاهیم»
* جاهلیت
* فرهنگ
* نهاد اجتماعی
* نهاد اقتصادی
* نهاد سیاسی (حکومت یا دولت)
* نهاد دین
* تغییر اجتماعی
* تحول اجتماعی
* جنبشهای اجتماعی
* کندی دگرگونی اجتماعی
* مقاومت در برابر تغییر
فصل سوم: «یثرب پیش از اسلام»
* وضعیت عمومی یثرب و آمادگی تحولپذیری فرهنگی
* وضعیت و ساختار اجتماعی یثرب
* عادات و مناسبات اجتماعی یثرب و تأثیر آن بر روابط فرهنگی
* وضعیت فرهنگی یثرب
* وضعیت اقتصادی در یثرب
فصل چهارم: «زمینهها و علل هجرت پیامبر (ص) به یثرب»
* عوامل داخلی هجرت پیامبر (ص)
* زمینهها و علل بیرونی هجرت
فصل پنجم: «سازوکارهای اجتماعی پیامبر (ص) در ایجاد تحول فرهنگی در مدینه»
* تأسیس نهاد چندمنظوره مسجد
* ایجاد مودت اجتماعی
* ایجاد دوستی میان اوس و خزرج
فصل ششم: «سازوکارهای اقتصادی در ایجاد تحول فرهنگی»
* اسلام و نهی رهبانیت
* تشویق به فعالیتهای تولیدی
* وقف
* سفارش پیامبر (ص) نسبت به پرداخت زکات
* شیوههای پیامبر (ص) در اداره بیتالمال
* شایستهسالاری
* ثبت اموال
* نفی حمی
* تحریم ربا
* نهی از کمفروشی
فصل هفتم: «سازوکارهای سیاسی _ نظامی پیامبر (ص) در ایجاد تحول فرهنگی»
* تشکیل حکومت اسلامی و زیرساخت تحول فرهنگی
* بیعت نماد فرهنگی
* مشکلات سیاسی دولت اسلامی
* ایجاد امنیت و نظم اجتماعی
* فتح مکه
فصل هشتم: «سازوکارهای فرهنگی پیامبر (ص) در ایجاد تحول فرهنگی»
* شیوههای رسمی پیامبر (ص) در ایجاد تحول فرهنگی
* شیوههای غیررسمی پیامبر (ص) در ایجاد تحول فرهنگی
نتیجهگیری و پیشنهاد.